"Rareke," zei ik onlangs tegen mijn zoontje. De meesten die dit lezen, weten waarschijnlijk dat mijn bijna 9-jarige jongen autisme heeft. Niet het soort autisme dat je kan verstoppen. Daar zijn geen stoelen of banken groot genoeg voor. Hij heeft problemen met spraak, maakt geluiden en heeft meerdere tics (de ene al wat opvallender dan de andere). Intussen gaat hij naar een school voor kindjes met ASS (Autisme Spectrum Stoornis) maar het werd ons al snel duidelijk dat hij het "specialleke" onder de speciale kindjes is. Verstandig is hij heus wel, maar hij ontwikkelt zich op zijn eigen manier en in zijn eigen tempo. Voorlopig hebben we er nog het raden naar waar we zullen uitkomen. Kan hij in het middelbaar naar het gewone onderwijs? Zal hij vrienden leren maken of samen leren spelen? Zal hij ooit normaal praten en gesprekjes met ons voeren? En als we dan toch bezig zijn: Gaat hij later zelfstandig kunnen wonen/leven of werken? Heeft het zin om te blijven hopen op al deze dingen?
Dat zijn soms moeilijke vragen om je als ouder te moeten stellen. Maar meestal kan ik de situatie wel accepteren zoals ze is. Meestal.
Dat terzijde.
Hoe durf jij je kindje raar te noemen?!
Mijn zoontje is anders. Mijn zoontje is abnormaal. Hij is raar. Dat zie ik; dat ziet iedereen. Waar ik echter van opkijk is dat mensen het raar vinden (pun intented) dat ik hem openlijk zo noem. Ik doe dat wel vaker. "Ian, je doet weer raar." "Wat ben je toch een rareke." "Kom hier, wierdo." Maar elke keer zeg ik dat vanuit liefde en tederheid. Anderen lijken te vinden dat raar zijn of je zoontje zo noemen, een belediging is. Alsof het slecht is om anders te zijn. Voor mij is dat niet zo. Ik vind mezelf ook niet normaal en vind dat iets moois. Mijn anders zijn is iets waar ik tegenwoordig trots op ben. Dit was echter niet altijd het geval.
The not so good old days
Toen ik jong was, werd "rare" inderdaad als scheldwoord gebruikt. Ik wou ook absoluut niet anders zijn, maar voelde me wel zo. Ik hoorde er niet bij, was stil, "verlegen" (Nog zo'n eigenschap waar doorgaans een negatief waardeoordeel aan gekoppeld werd.) Zeker in de middelbare school viel het op dat ik niet in elkaar zat zoals de meeste leeftijdsgenoten. Gevolg: ik voelde me eenzaam en alleen. Om het met de legendarische woorden van Radiohead te zeggen: "I'm a creep, I'm a wierdo. What the hell am I doing here? I don't belong here."
Dat vat mijn gevoel tijdens de puberteit best goed samen.
Intussen ligt deze tijd ver achter me. Toch voelden mijn tienerjaren onlangs weer even heel dichtbij door een opmerking die mij het gevoel gaf dat raar zijn niet oké was.
Hoe anders mag je zijn?
Ik voelde me gekwetst en verdrietig, maar voornamelijk boos. Enerzijds omdat ik me niet geaccepteerd voelde en daardoor ook mijn zelfacceptatie tijdelijk verloor; anderzijds omdat anders zijn blijkbaar nog steeds als iets negatief gezien wordt. Of daar lijkt het toch op.
Tijdens een gesprek met een vriendin gaf ze aan dat iedereen raar is op zijn/haar manier. Ze heeft een punt. Toch wordt niet iedereen als "raar" bestempeld. Er is een bepaalde mate van afwijken van de norm dat geaccepteerd wordt. 10 procent? 15 procent? Moeilijk om er een getal op de plakken, maar je mag heus wel één of twee eigenaardigheidjes hebben. Je mag houden van gekke, zelfgemaakte schoenen of graag in je blootje tv kijken als je alleen bent. Zo lang je voor de andere 85 procent maar meedraait in de mallemolen en normaal gedrag vertoont.*
Maar voor een deel van de bevolking is dat geen optie.
Een maatschappelijk probleem
Zij wijken té hard af. Zij zijn abnormaal. Zij zijn té gevoelig, té autistisch, té gekleurd, té actief, té kunstzinnig, té hippie, té gay, ... Zij horen er niet bij, zij worden niet begrepen en blijkbaar nog steeds niet aanvaard. Dat verontwaardigt me enorm. Ik had gehoopt dat we als samenleving toch al meer gegroeid waren?! Iedereen verdient het om graag gezien en geaccepteerd te worden voor wie ze zijn en wat ze onze maatschappij te bieden hebben. Iedereen, hoe anders ook, speelt zijn rol in het grotere geheel.
Van verontwaardiging naar hoop
Ik wil niet dat mijn zoontje zich niet geaccepteerd gaat voelen. Ik wil hem aanvaarden zoals hij is en hoop dat hij van daaruit zichzelf leert aanvaarden/graag zien. Hij is raar en dat is mooi. Dus blijf ik hem "rareke" noemen. Vanuit liefde. Als een koosnaampje. Met de beste bedoelingen die een mama kan hebben.
Maar... ik hoop op meer. Ik zou graag een verschil te maken. Ik verlang ernaar mensen te inspireren om 'anders zijn' ook mooi te vinden. Om samen een wereld te creëren waar mensen die abnormaal zijn, graag gezien en geaccepteerd worden. Waar het normaal is om abnormaal te zijn. Waar je gewoon mag zijn wie je bent. Punt.
*Deze percentages dienen niet letterlijk genomen te worden.